Apixaban – Hoạt chất tiềm năng cho các nhà sản xuất thuốc generic

1. Tổng quan về hoạt chất [1]–[3]

Apixaban là một thuốc chống đông máu thế hệ mới, hoạt động bằng cách ngăn chặn hoạt động tạo vón của yếu tố Xa. Apixaban không chỉ tác động trực tiếp lên yếu tố Xa hiện diện trong máu mà còn trong những cục máu đông, mà không ảnh hưởng tới quá trình tổng hợp tiểu cầu. Do đó, so với warafin thì apixaban cho tỷ lệ chảy máu thấp hơn (đặc biệt là xuất huyết não) dù hiệu quả điều trị của 2 thuốc này là tương đương. Bên cạnh apixaban, các hoạt chất thuộc nhóm ức chế yếu tố Xa (Factor Xa Inhibitors) còn gồm một số cái tên nổi tiếng như: rivaroxaban (Xalrelto), edoxaban (Savaysa), fondaparinux (Arixtra) và betrixaban (Bevyxxa).

Hiện nay, thuốc kê đơn này được chỉ định trong các trường hợp:

Dự phòng đột quỵ và thuyên tắc ở bệnh nhân có rung nhĩ không do van tim.
Điều trị huyết khối tĩnh mạch sâu và thuyên tắc phổi.
Dự phòng huyết khối tĩnh mạch ở bệnh nhân có thay khớp gối hoặc thay khớp háng.

2. Quá trình phát triển của thuốc phát minh Eliquis^® (apixaban) [3]–[6]

Eliquis^®là sản phẩm đồng hợp tác giữa 2 hãng dược là Bristol-Myers Squibb và Pfizer khi hai công ty này chính thức công bố cùng nghiên cứu và phát triển hoạt chất apixaban vào ngày 26 tháng 4 năm 2007. 4 năm sau, vào ngày 20 tháng 5 năm 2011, Eliquis^®lần đầu được chấp thuận bởi Ủy ban Châu Âu (EC) để sử dụng ở 27 quốc gia thành viên, với chỉ định trong phòng ngừa Huyết khối tĩnh mạch (Venous Thromboembolism) ở người lớn sau khi thay khớp háng (Elective hip replacement) hoặc thay khớp gối nhân tạo (Knee replacement surgery). Sau đó, ngày 20 tháng 11 năm 2012, EC công nhận thêm hiệu quả của Eliquis^® trong việc phòng ngừa đột quỵ và huyết tắc động mạch (Systemic embolism) ờ người lớn với rung nhĩ không do bệnh van tim (Nonvalvular atrial fibrillation). Cuối năm 2012, thuốc này mới chính thức được chấp thuận bởi FDA.

Thông tin chi tiết của Eliquis^® về thành phần, tỷ lệ nguyên liệu trong công thức, quy trình sản xuất, đã được tổng hợp chuyên mục Thư viện – Thuốc gốc trên website của SEN Pharma tại đây.

3. Doanh thu và bảo hộ độc quyền của Eliquis^® [3]–[7]

Kể từ khi được ra mắt thì doanh thu của Eliquis^®luôn có sự tăng trưởng mạnh mẽ qua các năm. Đặc biệt trong giai đoạn 2020 đến nay, khi các thuốc thuộc nhóm chống đông máu thế hệ mới được nghiên cứu và sử dụng cho các bệnh nhân bị COVID, là nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao hình thành cục máu đông. Do đó vào năm 2020, thuốc này đã đem lại doanh thu 9,17 tỷ $, tăng 16% so với năm 2019, lọt top 5 thuốc bán chạy nhất trên thế giới trong năm 2020. Báo cáo doanh thu qua 3 quý trong năm nay của Eliquis^® được ghi nhận hết sức ấn tượng, lần lượt là 3,2; 3,2 và 1,4 tỷ $.

Chứng kiến doanh thu ấn tượng của Eliquis^®, các nhà sản xuất generic lớn như Milan hay Micro Labs đã không ngừng nộp các hồ sơ đăng kí cho phiên bản generic apixaban để sẵn sàng cạnh tranh trong thời gian sớm nhất. Tuy nhiên, tháng 8 năm 2017, Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kì đã gia hạn bảo hộ độc quyền cho thuốc này từ tháng 2 năm 2023 sang tháng 11 năm 2026.

4. Patent thuốc gốc và nguồn nguyên liệu chất lượng [4], [8]–[11]

Hiện nay, BMS và Pfizer đang cùng sở hữu 3 patent liên quan đến hoạt chất apixaban và công thức Eliquis^®, bao gồm:

Patent hoạt chất US6413980B1: Nitrogen containing heterobicycles as factor Xa inhibitors (ngày hết hạn 22.12.2019)
Patent hoạt chất US6967208B2 : Lactam-containing compounds and derivatives thereof as factor Xa inhibitors (ngày hết hạn 21.11.2026)
Patent công thức thuốc gốc US9326945B2: Apixaban formulations (ngày hết hạn 24.02.2031)

Để chuẩn bị cho quá trình nghiên cứu công thức, theo dõi độ ổn định, sản xuất các lô pilot và nộp hồ sơ đăng kí thì các công ty sản xuất thuốc generic ở Việt Nam đã bắt đầu tìm kiếm nguồn nguyên liệu apixaban nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị trong nước ngay khi patent hoạt chất hết hiệu lực (cuối năm 2026). Tuy nhiên, nguyên liệu apixaban cần phải thỏa mãn yêu cầu về kích thước hạt khi kích thước nhỏ hơn 89 µm (D₉₀) sẽ cho kết quả thử in-vivo ở trên người nhất quán hơn [9]. Điều này là cực kì quan trọng đối với xu thế nghiên cứu và sản xuất thuốc tương đương sinh học tại Việt Nam hiện nay, đặc biệt là sau khi thông tư 07/2022/TT-BYT bắt đầu có hiện lực đầu tháng 11 vừa qua.

SEN Pharma tự hào là đối tác của Unipharm, nhà phân phối nguyên liệu hàng đầu tại Trung Quốc hiện đang sở hữu nguồn nguyên liệu Apixaban chất lượng, đầy đủ tài liệu và giá thành hợp lý. Liên kết chặt chẽ với hơn 100 nhà máy sản xuất nguyên liệu tại Trung Quốc và phần phối hơn 700 APIs, Unipharm sẽ là lựa chọn phù hợp để tìm kiếm nguồn nguyên liệu cho các nhà máy sản xuất Dược phẩm tại Việt Nam không chỉ đối với Apixaban và còn nhiều hoạt chất tiềm năng khác.

NGUỒN THAM KHẢO: