Khoảng 1/3 lượng thuốc trên toàn cầu được phân phối cho người sử dụng dưới dạng viên nén. Ngoài dạng viên nén trần hoặc viên nén bao phim rất phổ biến trên thị trường, trên thị trường có rất nhiều dạng viên nén giải phóng nhanh rất thú vị. Trong bài viết này, SEN Pharma sẽ điểm qua các dạng viên nén đặc biệt này.
1. Viên phân tán trong miệng (Orally disintegrating tablets – ODT)
Dạng viên này có thể phân rã và tan trong khoang miệng mà không cần uống thêm nước trong vòng tối đa 60 giây. FDA định nghĩa viên ODT là “dạng bào chế dạng rắn chứa hoạt chất có thể rã nhanh, thường chỉ trong vài giây, khi được đặt lên lưỡi.” ODT khác với dạng viên nén thông thường phải mất vài phút mới rã và phải uống thêm nước khi sử dụng.
So với viên nén thường, viên ODT được nhiều người ưu tiên chọn lựa do thường tác dụng nhanh, thuận tiện, không cần nước, vị dễ chịu. Dạng bào chế này nếu được đưa ra thị trường sẽ tạo ưu thế cho doanh nghiệp khi cạnh tranh với quá nhiều các sản phẩm sẵn có trên thị trường.
ODT có thể được sản xuất bằng cách dập viên và đóng trong vỉ hoặc lọ (ví dụ WOWTAB, DuraSolv, OraSolv) hoặc dùng kĩ thuật sấy đông khô (ví dụ Zydis ODT). Nhược điểm của viên bằng kĩ thuật đông khô là thể chất ODT rất mềm, dễ bị biến dạng, khó cầm nắm.
Một số thách thức khi bào chế dạng ODT là (1) chọn được tá dược phù hợp tan nhanh trong miệng, không tạo cảm giác sạn miệng; (2) che được vị khó chịu của API và (3) thiết lập được thông số sản xuất phù hợp.
Một số dạng sản phẩm thường ứng dụng ODT bao gồm chống dỵ ứng (Zyrtec), giảm đau (Calpol Fast Melts, Nurofen), giảm tiết acid dịch vị (Pepcid).
Hình: Viên phân tán Zydis
2. Viên phân tán trong nước (dispersible tablets)
Dạng viên này có đặc điểm rã nhanh khi cho vào nước. Khi dùng, người sử dụng cho viên thuốc vào một ít nước để phân tán trước khi uống. Dạng viên này thường có kích thước nhỏ hơn so với viên sủi, và cũng cần ít nước hơn để hoà so với viên sủi. Viên phân tán phù hợp với dạng hoạt chất cần tác dụng nhanh, thuận tiện cho người khó nuốt, người già và trẻ nhỏ.
Ở Việt Nam, dạng viên phân tán có thể thấy đối với một số kháng sinh, ví dụ Cefixime, hoặc thuốc giảm đau, ví dụ piroxicam.
Hình: Viên nén phân tán Feldene® chứa Piroxicam
3. Viên sủi
Viên sủi là dạng viên nén trần có tá dược chứa hỗn hợp acid (citric, tartaric) và base (thường là Sodium bicarbonate). Khi cho vào nước, acid và base sẽ phản ứng sinh ra khí CO2 và làm viên rã rất nhanh. Khi này hoạt chất sẽ được phân tán vào trong nước để thu được dung dịch hoặc hỗn dịch. Dạng viên này thường sẽ cần được điều vị và điều hương để che đi vị khó chịu của hoạt chất. Một điểm khó khăn trong sản xuất viên sủi là việc phải kiểm soát điều kiện sản xuất có ẩm độ rất thấp để tránh phản ứng của hỗn hợp acid base ngay trong quá trình sản xuất.
Trên thị trường, các viên sủi thường thấy ở dạng viên multivitamin, viên hạ sốt.
Hình: Viên sủi Berocca chứa multivitamin
4. Viên nhai (chewable tablets)
Viên nhai thường có dạng hình tròn, dẹp, khó nuốt. Để dùng được loại viên nén này, thường người dùng sẽ cần phải nhai viên thuốc ra trước khi nuốt. Viên nhai thường phổ biến với nhóm sản phẩm antacid do cần tác dụng nhanh tại dạ dày nhằm giảm tức thời triệu chứng khó chịu. Viên nhai cũng có với một số sản phẩm dành cho trẻ nhỏ, ví dụ viên tẩy giun Fugacar. Dạng viên nhai sẽ khó ứng dụng nếu hoạt chất có mùi vị rất khó chịu hoặc kích ứng.
Tá dược dùng cho viên nhai thường có vị ngọt dễ chịu ví dụ đường Mannitol, đường succrose. Các tá dược điều vị thường sẽ được sử dụng, kèm với các tá dược tạo màu và mùi. Về thể chất thường viên nhai sẽ có độ cứng cao và là viên trần.
Hình: Viên nhai Fugacar
5. Viên ngậm
Dạng bào chế này thường hướng tới tác dụng tại chỗ trong khoang miệng hoặc giúp giảm triệu chứng tại đường hô hấp trên như ho, đau họng. Người dùng sẽ ngậm viên trong miệng để thành phần trong viên tan ra từ từ và có tác dụng tại chỗ. Viên ngậm sản xuất bằng cách dập viên thường có độ cứng cao, có tá dược là các loại tan trong nước là có vị ngọt dễ chịu. Viên thường được điều hương và vị để che cảm giác khó chịu của hoạt chất.
Một ví dụ nổi tiếng của viên nén ngậm là sản phẩm giảm ngứa họng.
Hình: Viên ngậm Dorithricin
Hình bìa: Courtesy of DFE